Enghraifft o'r canlynol | paramilitary organization |
---|---|
Idioleg | Irish republicanism, Cenedlaetholdeb Gwyddelig |
Dechrau/Sefydlu | 2 Ebrill 1914 |
Pencadlys | Gweriniaeth Iwerddon |
Mae Cumann na mBan (ynganiad Gwyddeleg: [ˈkʊmˠən̪ˠ n̪ˠə ˈmˠanˠ]; yn llythrennol "Cyngor y Merched" ond a elwir yn Saesneg yn The Irishwomen's Council, [1] a dalfyrir i C na mB,[2] yn sefydliad parafilwrol gweriniaethol Gwyddelig a ffurfiwyd yn Nulyn ar 2 Ebrill 1914, gan uno a diddymu Inghinidhe na hÉireann, ac yn 1916, daeth yn gynorthwywr i'r Gwirfoddolwyr Gwyddelig ('Irish Volunteers').[3] Er ei fod fel arall yn fudiad annibynnol, roedd ei weithrediaeth yn eilradd i un Gwirfoddolwyr Iwerddon, ac yn ddiweddarach, yr Irish Republican Army (IRA).
Roedd Cumann na mBan yn weithgar yn Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon a chymerodd yr ochr gwrth-Gytundeb yn Rhyfel Cartref Iwerddon. Cyhoeddwyd Cumann na mBan yn fudiad anghyfreithlon gan lywodraeth Gwladwriaeth Rydd Iwerddon yn 1923. Cafodd hyn ei wrthdroi pan ddaeth Fianna Fáil i rym yn 1932.
Yn ystod yr holltau yn y mudiad gweriniaethol ar ddiwedd yr 20g, cefnogodd Fianna Éireann a Cumann na mBan Sinn Féin Dros Dro yn 1969 a Sinn Féin Gweriniaethol ym 1986.